راه های سرایت بیماری به حیوان و انسان

1. گاز گرفتن

اصلی ترین راه سرایت بیماری ، گاز گرفتن به وسیله حیوان هار است. البته از طریق کشیده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوی ویروس هاری ( به ویژه در گربه و گربه سانان ) نیز بیماری منتقل می شود.

2. پوست

از طریق پوست سالم ، هاری سرایت پذیر نیست ؛ ولی از راهککوچکترین خراش یا زخم در پوست ، این بیماری منتقل می شود.

3. نسوج مخاطی

ویروس هاری از طریق مخاط آلوده نیز به انسان و حیوانهای دیگر منتقل می شود. بنابراین ، سگ ها و گربه های به ظاهر سالم که در اواخر دوره نهفتگی بیماری هاری هستند و هنوز علائم بالینی هاری در آنها ظاهر نشده است از طریق لیسیدن لب ، چشم و بینی کودکانی که با آن ها بازی می کنند بیماری هاری را انتقال می دهند.

4. تنفس

سرایت هاری از طریق تنفس ، به ویژه در غارهای محل زندگی خفاش های آلوده ، امکان پذیر است.

5. دستگاه گوارش

انتقال از این راه بعید است؛ ولی حیوان گوشتخوار ممکن است به ندرت از طریق خوردن لاشه حیوان های مرده در اثر ابتلا به هاری به این بیماری مبتلا شوند. به هر حال باید از خوردن گوشت و فرآورده های دام های مبتلا به هاری خودداری کرد.

6. جفت

از آن جا که در یک بررسی ، ویروس های هاری را از جنین ، رحم و تخمدان های یک حیوان ماده جدا کرده اند ، انتقال هاری از طریق جفت امکان پذیر نیست.

7. وسایل آلوده

ویروس هاری بسیار حساس است و در مقابل نور و خشکی به سرعت از بین می رود ؛ بنابراین هاری از طریق وسایل آلوده فقط در موارد استثنائی منتقل می شود.

8.انسان به انسان

تا به حال ، موارد معدودی انتقال هاری از انسان به انسان از طریق پیوند اعضا در دنیا گزارش شده است ( دو مورد نیز از ایران در پیوند قرنیه در سال 1373) بنابراین ، پیوند از جسد آلوده به ویروس هاری ممکن است باعث انتقال بیماری شود و به همین دلیل ، هرگاه علت مرگ معلوم نبوده یا علائمی مبنی بر آلودگی دستگاه عصبی مرکزی در هنگام مرگ وجود داشته باشد ، باید از پیوند عضو یا بافت جسد جلوگیری شود. همچنین در بررسی سال 1985 در پاکستان ابتلای تعدادی نوزاد به هاری ناشی از آلودگی شخص ختنه کننده بود که مراحل آخر دوره نهفتگی بیماری را طی می نموده و طبق سنت محل ختنه را به بزاق خود آغشته کرده است. بنابراین در نگهداری و پرستاری از شخص مبتلا به هاری باید تمام جوانب احتیاط رعایت شده و ضمن استفاده از وسایل حفاظتی کامل ، لوازم و وسایل بیمار را با دقت هر چه بیش تر ضد عفونی کرد. به علاوه پزشکان موظفند در برخورد با هر مورد آنسفالیت و فلج به بررسی سابقه حیوان گزیدگی بیمار نیز توجه نمایند.

تمام پستانداران خونگرم اهلی و وحشی به بیماری هاری حساس هستند و میزبان های مختلفی موجب گسترش وسیع هاری می گردند . طی بررسی های مختلف کارشناسان انستیتو پاستور ایران روی خفاش های نقاط مختلف ایران تا کنون مورد ثبتی مشاهده نشده است.

دوره نهفتگی در سگ و گربه معمولا 2 تا 3 هفته و گاهی چند ماه است . در خصوص بروز علائم هاری در حیوان باید به این نکته مهم توجه داشت که در برخی موارد 3 تا 10 روز قبل از بروز علائم بالینی در سگ و گربه ویروس موجود در بزاق حیوان می تواند بیماری را منتقل کند. به عبارت دیگر اگر بزاق سگ و گربه در زمان گاز گرفتن به ویروس هاری آلوده باشد علائم بالینی حداکثر تا 10 روز بعد در حیوان ظاهر شده و خواهد مرد. به همین دلیل پس از هر گاز گرفتن توسط این دو حیوان باید آنها را تا 10 روز در قرنطینه نگه داشت. پس از طی دوره نهفتگی اولین علامت بیماری تغییر در رفتار و عادت های حیوان است ؛ به نحوی که یا بیش از اندازه به صاحب خود انس و الفت پیدا می کند و مثل این که از او کمک می طلبد یا عصبانی و بدخو شده غذای خود را به دلیل اختلال در بلع به خوبی نمیخورد.پیشرفت بیماری در برخی موارد به صورت فلجی ( هاری ساکت) بوده حیوان به گوشه ای پناه می بردو ابتدا دست ها، سپس پاها و بعد سایر اندام ها فلج شده و در نهایت به علت فلج دستگاه تنفسی می میرد؛ ولی در بیشتر موارد پس از دوره تغییر رفتار حیوان پریشان و مضطرب وکم کم وحشی و درنده ( هاری خشمگین ) می شود و به گاز گرفتن سنگ و چوب و اشیای مختلف پرداخته و محل زندگی خود را تر می کند و بدون هدف به هر جایی می رود و به هرکس و هر حیوان سر راه خود حمله میبرد . در نهایت پس از مدتی در اثر دوندگی زیاد و گرسنگی و تشنگی به علت عدم قدرت بلع کف از دهانش سرازیر شده و پی در پی زمین میخورد. صدای پارس حیوان خشن ناموزون و بریده بود و درندگی در چهره اش هویدا است . در اغلب موارد مردم سگ ها را میکشند و اگر فرار کنند به زودی در اثر فلج دستگاه تنفسی خواهند مرد. گربه پس از طی دوره نهفتگی به محل تاریکی می رودو از طریق پنجه کشیدن مشابه گاز گرفتن سگ یا گرگ ، هاری را انتقال می دهد . در واقع از آنجا که از طریق لیسیدن دائم پنجه های خود را به بزاق آغشته می کند با پنجه کشیدن بر دست و پا یا صورت انسان یا حیوان دیگر هم می تواند با ایجاد خراش ویروس هاری را منتقل کند